Giới thiệu với bạn vấn đề "Vàng xanh" còn xa tầm tay

Điều ông Minh trăn trở là Việt Nam chưa có một đề án cụ thể nào trong việc trồng cây để chế biến hương liệu. Ông Minh cho biết đang xúc tiến một số dự án rất khả thi, đó là dự án 240ha trồng ngò gai, hành, húng quế... dành cho nhãn hiệu mỳ Gấu Đỏ ở Xuân Lộc - Đồng Nai. Tiếp đó là ở huyện Chợ Lách, Gìông Trôm - Bến Tre, sử dụng bưởi chưa đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, hoặc tận dụng bưởi đã ép để làm hương liệu, cung cấp cho một công ty Hàn Quốc.

TS. Nguyễn Văn Minh, Phó chủ tịch Hiệp hội Tinh dầu, Hương liệu, Mỹ phẩm thừa nhận: Chúng ta đang bỏ lỏng hoàn toàn thị trường hương liệu thực phẩm...

Hiệp hội Tinh dầu, Hương liệu, Mỹ phẩm hiện có 80 doanh nghiệp hội viên, bao gồm cả trong và ngoài nước, nhưng đa phần các doanh nghiệp sản xuất, phân phối đều hoạt động trong ngành tinh dầu, hương liệu dành cho mỹ phẩm là chính, như nước hoa, xà phòng thơm, mỹ phẩm rửa mặt..., còn hương liệu thực phẩm thì rất ít.

95% doanh nghiệp sản xuất nước giải khát, thực phẩm sử dụng hương liệu công nghiệp Doanh nghiệp sản xuất nước giải khát rất muốn chủ động được nguồn hương liệu trong nước

Ông Minh cho biết, hiện Việt Nam nhập mỗi năm từ 150 - 200 triệu USD tinh dầu, hương liệu cho ngành mỹ phẩm, nhưng xuất khẩu chỉ khoảng 30 triệu USD với các mặt hàng thô, như tinh dầu sả, nước rửa chén, xà bông... Dù chưa có một tính toán cụ thể về kim ngạch nhập khẩu hương liệu dành cho chế biến thực phẩm, nhưng ước tính, ngoài hương liệu nhập khẩu phục vụ cho ngành bia, nước giải khát đã vài ba trăm triệu USD mỗi năm, thì riêng hương liệu dành cho cơ sở sản xuất thực phẩm nhỏ và vừa cũng phải trên 100 triệu USD/năm. 
Điều ông Minh trăn trở là Việt Nam chưa có một đề án cụ thể nào trong việc trồng cây để chế biến hương liệu. Ông Minh cho biết đang xúc tiến một số dự án rất khả thi, đó là dự án 240ha trồng ngò gai, hành, húng quế... dành cho nhãn hiệu mỳ Gấu Đỏ ở Xuân Lộc - Đồng Nai. Tiếp đó là ở huyện Chợ Lách, Gìông Trôm - Bến Tre, sử dụng bưởi chưa đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, hoặc tận dụng bưởi đã ép để làm hương liệu, cung cấp cho một công ty Hàn Quốc.

Tận dụng nguồn trái cây dôi dư là hướng đi cần làm ngay, nhưng tính lâu dài, Việt Nam vẫn cần một vùng nguyên liệu hương liệu có quy hoạch, trong đó các loại cây lấy tinh dầu rất quan trọng.

Theo tính toán, một tấn tinh dầu quế sản xuất trong nước, có thể xuất khẩu với mức giá vài ngàn USD; một kg tinh dầu trầm giá 5.000USD... PGS. Đinh Xuân Bá, chuyên gia về cây tinh dầu cho biết, tại Việt Nam, nguồn cây nguyên liệu chiết xuất tinh dầu rất dồi dào, như bạc hà, hương nhu, bạch đàn, quế, hồi, sả... khá dễ trồng, không cần nhiều công sức, chịu được úng hay khô hạn, ít mắc sâu bệnh. Hiện Việt Nam có đến 300 loài cây cho tinh dầu đã được thu thập, nhưng chỉ 50 loài cây đã được trồng mang tính sản xuất hàng hóa, với diện tích khiêm tốn. Cả nước mới chỉ có khoảng vài trăm ha cho cây hương liệu như sả, bạch đàn chanh, tràm... rải rác ở các tỉnh Hòa Bình, Lạng Sơn, Hà Tĩnh...

Tiềm năng lớn nhưng doanh nghiệp và nông dân chưa đầu tư cũng bởi những ưu đãi dành cho lĩnh vực này không đáng kể. TS. Nguyễn Văn Minh kể, ông qua một số siêu thị ở Mỹ, thấy nhiều loại hương liệu mà chắc chắn là sản xuất tại Việt Nam, nhưng lại gắn mác sản xuất của Thái Lan. Tìm hiểu kỹ mới biết, mặc dù chuyên chế biến hương liệu, tinh dầu từ nông, lâm sản, nhưng các doanh nghiệp này vẫn chỉ đăng ký chức năng doanh nghiệp tại Việt Nam là sơ chế, bởi nếu làm xuất khẩu tinh, họ sẽ phải đóng mức thuế 25 - 30%, còn sơ chế chỉ 5%.

Thị trường hương liệu nhiều tiềm năng nhưng bị bỏ ngỏ

Thuế suất dành cho chế biến đã vậy, trồng trọt cũng khó chẳng kém. Ở Việt Nam, trồng cây lâm sản đánh thuế từ 0 - 5%, còn cây hương liệu thuế 15 -20%. Theo ông Minh, với cách làm này, doanh nghiệp và nông dân chịu thiệt ngay trên sân nhà. Nhà nước cần có chính sách khuyến khích phát triển trong thời gian đầu. Nếu tính ra, trồng cây hương liệu có giá trị gấp 5 lần trồng lúa, thế nhưng đa phần cây hương liệu đều bị đẩy vào vùng sâu, vùng xa, nên chất lượng không được tốt, giá thành cao.

Trên thế giới, thị trường cung cấp hương liệu thực phẩm lớn nhất là Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil, vì họ có những vùng chuyên canh và nhiều nhà máy chuyên sản xuất hương liệu. Một nhà máy ở Ấn Độ có thể bao tiêu cho hàng ngàn người nông dân trong vùng để chế biến từ cây nông nghiệp sang hương liệu thực phẩm, và nhận được hỗ trợ lớn từ chính phủ.

Trong khi đó, ở Việt Nam, có thể trồng 3.000ha lúa được, nhưng 3.000ha trồng cây hương liệu không dễ do không có chính sách bao tiêu. Với quốc tế, hương liệu mùa này có thể không bán vì giá thấp, có thể tích trữ lại bán năm sau. Nhưng ở Việt Nam, nếu không có chính sách hỗ trợ, khó ai có thể đủ lực để tích trữ với số lượng lớn như vậy.